Φυσικός κόσμος
Η ιδέα του εργαστηρίου Φυσικού κόσμου
Ο σκοπός
Ο σταθμού εργασίας Φυσικός κόσμος εκτείνεται θεματικά σε μεγάλο εύρος επιστημονικών περιοχών. Σκοπός του εργαστηρίου είναι η εμπλοκή των παιδιών στη μελέτη των φυσικών φαινομένων με βιωματικό τρόπο και η παραγωγή επιστημονικής γνώσης, με επίκεντρο τις φυσικές επιστήμες, ακολουθώντας τις βασικές γραμμές σκέψης της παιδαγωγικής της κοινότητας.
Τα μαθησιακά και παιδαγωγικά οφέλη
Οι μαθητές επωφελούνται από την εξοικείωση με τη χρήση οργάνων παρατήρησης, την καλλιέργεια ερευνητικού ενδιαφέροντος, την εξάσκηση στη βασισμένη σε δοκιμή μάθηση και την ανάπτυξη επιστημονικού εγγραμματισμού και κριτικής αναστοχαστικής θεώρησης, σύμφωνα με τα αναπτυξιακά χαρακτηριστικά τους.
Το περιεχόμενο
Ένας σταθμός φυσικών επιστημών περιέχει όργανα και υλικά, ταξινομημένα ανά θεματική ενότητα (μετεωρολογία, φυσική καλλιέργεια, ενέργεια, νερό) ή ανά λειτουργική χρήση (χώρος για όργανα μέτρησης, για συλλογή σπόρων, για μικροσκόπιο, για δοχεία υγρών), επιπλέον πάγκους ή θρανία για επεξεργασία και μελέτη.
Ο καθορισμός των παραγωγικών στόχων
Η στοχοθεσία ακολουθεί το τρίπτυχο "τι-πώς-ποιο". Αναλυτικότερα, τι μαθαίνουμε/τι κάνουμε (στόχος-δραστηριότητα) - πώς το κάνουμε; (όργανα-υλικά-τεχνικές-μεθοδολογία-αξιολόγηση) - ποιο έργο παράγουμε; (παρουσίαση-δημοσιότητα). Η συνεισφορά του εργαστηρίου στους γενικούς στόχους της παιδαγωγικής της κοινότητας είναι η πρωτογενής κοινοτική παρέμβαση (πέρασμα στην αυλή), με τη χρήση πεδίων εκτός της σχολικής αίθουσας, για μελέτη και μετασχηματισμό (κήπος, προϊόντα, περιβαλλοντικό μονοπάτι). Σε δευτερογενές επίπεδο είναι οι θεματικές επισκέψεις: Ποτάμι, Λίμνη, Νερόμυλος, Ανεμόμυλος, Μουσείο φυσικής Ιστορίας. Η διάρθρωση ακολουθεί τη γενική στοχοθεσία ανά διδακτικό τρίμηνο.
Η επιλογή του χώρου
Ο χώρος που θα φιλοξενήσει το εργαστήριο πρέπει να είναι επαρκής, γιατί ο σταθμός του Φυσικού κόσμου έχει συνήθως τα περισσότερα υλικά και εργαλεία, σε σχέση με τους υπόλοιπους. Επίσης, η παροχή ηλεκτρικού ρεύματος είναι απαραίτητη για όσα όργανα το χρειάζονται για να λειτουργήσουν.
Το αντικείμενο της δραστηριότητας
Το τι κάνουμε είναι ένα θέμα που απασχολεί τους μαθητές στο εργαστήριο. Πηγές από όπου αντλούν θέματα για δραστηριότητες είναι τα σχολικά εγχειρίδια της Μελέτης, της Γεωγραφίας ή των Φυσικών, οι ιδέες από την ενότητα "Τι νέα;", το συμβούλιο τάξης και ο γενικός προγραμματισμός δράσεων της τάξης, ερεθίσματα από επιστημονικά βιβλία της δανειστικής βιβλιοθήκης, αναθέσεις από τον δάσκαλο της τάξης στο πλαίσιο του θεσμού "Ομάδες". Τα όργανα και τα υλικά είναι ταξινομημένα, ώστε τα μέλη της ομάδας να μπορούν να τα αξιοποιήσουν για πειράματα, μετρήσεις, καλλιέργειες, παρασκευές, μοντέλα, μακέτες, κατασκευές. Ακόμα, στον τοίχο είναι κολλημένα χρωματιστά χαρτόνια μεγάλου μεγέθους, καθένα από τα οποία αποτελεί έναν ειδικό πίνακα: διατροφή, φυτά και καλλιέργεια-κήπος, νερό, ενέργεια κ.α.
Παράδειγμα Ειδικού Πίνακα: Φυτά και καλλιέργεια.
Οι διαθεματικές έννοιες που αναδύονται είναι:
Α. χώρος: επιλογή θέσης φύτευσης, αποστάσεις φύτευσης, χωροταξία επιμέρους τμημάτων, κάλυψη μερική(καλλιεργούμενη) και ολική(συνολική επιφάνεια αυλής)
Β. χρόνος: διάρκεια ζωής σπόρων, εποχή σποράς, χρόνος βλάστησης-ωρίμανσης
Γ. αλληλεπίδραση: σχέσεις ανάμεσα στους ρόλους (σποροφύλακες, υπεύθυνοι οργάνων, υπεύθυνοι κομποστοποίησης)
Δ. μεταβολή: μελέτη της εξέλιξης των φυτών με την ολοκλήρωση των κύκλων βλάστησης-σποροπαραγωγής, αειθαλή-φυλλοβόλα δέντρα, αποψίλωση
Ε. σύστημα: διαδικασίες θρέψης των φυτών, τροφικές αλυσίδες και πλέγματα, κλίμα
Στ. ομοιότητα-διαφορά: διαφοροποιημένες ανάγκες θρέψης των φυτών, μορφολογία εδάφους-υπεδάφους, μορφολογία φυτών, υπέργειο-επίγειο-υπόγειο
Ζ. άτομο-σύνολο: ρόλοι, επαγγέλματα, συγκαλλιέργεια
Τι
Μετά από μια βόλτα στο προαύλιο του σχολείου, παρατηρούμε και αναρωτιόμαστε τι υπάρχει εκεί που δεν υπάρχει στην τάξη: γήπεδα, φυτά, βρύσες, παγκάκια. Σκεφτόμαστε τι από αυτά θα μπορούσαμε να φέρουμε στην τάξη.
Ένα φυτό σε γλάστρα μπορεί να είναι μια ιδέα: ένα αρωματικό φυτό, όπως ο βασιλικός.
Πώς
Πού θα τοποθετήσουμε τη γλάστρα; Ποια είναι η φροντίδα που χρειάζεται;
Επιλέγουμε ένα αρχικό σημείο στο οποίο συμφωνούμε. Κάνουμε έρευνα σε πηγές (προφορικές μαρτυρίες, επιστημονικά κείμενα). Αναρωτιόμαστε αν είναι σωστή η θέση, σύμφωνα με τις ανάγκες θρέψης του φυτού. Αναθεωρούμε και καταγράφουμε σε ένα κείμενο ποιες είναι οι ανάγκες. Το αναρτάμε στον τοίχο πλησίον της θέσης του φυτού.
Πώς μπορούν τα παιδιά να αντιληφθούν την ενότητα του κόσμου; Πόσο εύκολη είναι η κατανόηση των φυσικών νόμων, μέσα από εμπειρικές καταστάσεις; Ποιες όψεις της διαφορετικότητας παρατηρούνται στον φυσικό κόσμο;
Ποιο
Αντιμετωπίζουμε διαδοχικά ερωτήματα όπως: Πώς θα οργανώσουμε τη φροντίδα του; Μπορούμε να έχουμε άλλα φυτά μαζί του;
Κάνουμε έναν αλφαβητικό κατάλογο με τα ονόματα των παιδιών της τάξης και καθημερινά θα εναλλάσσονται αυτοί που θα το φροντίζουν.
Θα φέρουμε άλλες δύο γλάστρες με διαφορετικά φυτά. Θα δώσουμε ένα όνομα στη γωνιά με τα φυτά.
Δημιουργήσαμε μια γωνιά με φυτά στην τάξη και την ονομάσαμε. Εξετάσαμε πληροφορίες από πηγές, βγάλαμε συμπεράσματα για τον τρόπο δράσης μας και καταρτίσαμε ένα πρόγραμμα καθηκόντων. Συνδέσαμε τον χώρο της τάξης με τον χώρο της αυλής.